Pazartesi gecesi Twitter’da sohbet odasında ücretli öğretmenlerin konuğuydum. Öncelikle belirtmek gerekir ki “ücretli öğretmenlik” olarak adlandırılmalarını yadırgadım. Diğer öğretmenler, kadrolu, sözleşmeli çalışanlar ücret karşılığı çalışmıyormuş gibi bir grup öğretmenin, öğretmenlik sıfatlarının başına “ücretli” sözcüğünü ekleyerek tanımlanmasını doğru bulmadım. Ders ücreti karşılığı çalışıyor olmaları nedeniyle ücretli öğretmen denilmiş öyle bilinmişler.

Gerçekte ise bu öğretmenler için eğer mutlaka bir sıfat kullanılacaksa güvencesiz öğretmenler demek bence gerçeği daha net yansıtıyor. Güvencesiz sıfatı bu öğretmenlerle öylesine örtüşüyor ki bir başka sıfata gerek kalmıyor.

Öğretmenliğin ne olduğu, kimlerin öğretmenlik yapabileceği, öğretmenlerin hukuki statüsü 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu ile belirlenmiştir. Bu kanun öğretmenliği “Eğitim ve öğretim ile bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir” sözleri ile tanımlamıştır.

Ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler, öğretmen tanımına girmelerine, öğretmen olarak kabul edilmelerine karşın 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu kapsamına alınmayarak yasal güvencenin dışında bırakılmış bir öğretmen grubudur. Ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler de öğretmendir ama öğretmenler kanunundan yararlanmaları olanaklı değildir.

Ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenlerin güvencesiz bir şekilde istihdam edilmelerinin yasal dayanağı ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 89. maddesidir. Maddeye göre güvencesiz öğretmenler “her derecedeki eğitim ve öğretim kurumlarında” öğretmen bulunmaması halinde istihdam edilen öğretmenlerdir. Her derecedeki eğitim ve öğretim kurumlarının ne olduğu 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun “örgün ve yaygın eğitim” başlıklı 18. maddesinde okul öncesi eğitimi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumları (örgün eğitim) olarak sayılmıştır. Ayrıca, “Örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetleri” (yaygın eğitim) kapsamında da öğretmen açığı bulunması halinde ders ücreti karşılığı öğretmen istihdam edilebilecektir.

Üstelik 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 89. maddesi “Üniversite ve akademi (askeri akademiler dahil)” hükmüyle ders ücreti karşılığı çalışmanın kapsamını oldukça genişletmiştir.

Bir ihtisas mesleği olan öğretmenlik görevini yerine getiren ders ücreti karşılığı çalışan bu öğretmenler de diğer öğretmenler gibi Öğretmenlik Meslek Kanunu ile belirlenen eğitim amaçları, meslek etiği gibi öğretmenlik mesleğinin getirdiği tüm yükümlüklere uygun davranmak zorundadırlar.

Öğretmen açığı olan yerlerle kastedilenin mahrumiyet bölgeleri olduğu ise açıktır. Mahrumiyet bölgelerinde görev yapan bu öğretmenler genellikle fiziki yetersizlikler içerisinde görev yapmış olmalarına karşın öncelikle gelir güvencesinden yoksun bırakılmışlardır.

Gelir güvenceleri yoktur çünkü ücretleri vermiş oldukları ders saatine göre belirlenmektedir. Ders ücretlerinin düşüklüğü nedeniyle ders ücretleri karşılığı çalışan öğretmenler asgari ücretin altında gelir elde etmektedir. Bir kez daha yazalım, ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler asgari ücretin altında ücret almaya mahkum edilmişlerdir.

Gelirlerinin sürekliliği yoktur. Ders verdikçe verdikleri saate göre ücret almaktadırlar. Okulların kapalı olduğu, fiilen ders veremedikleri dönemde gelirden de yoksun kalmaktadırlar.

Diğer öğretmenler gibi nöbet görevi verilmekte nöbet ücretleri ders kapsamında değerlendirilmediği için ödenmemekte, resmen angaryaya tabi tutulmaktadırlar.

Anayasal bir hak olan ücretli dinlenme haklarından yoksundurlar. Yıllık ücretli izin hakları yoktur. Ders vermeyince ücret de alamadıkları için ücretli dinlenme hakkı kapsamı dışında kalmaktadırlar.

Gelecek güvenceleri ortadan kaldırılmıştır. Sosyal güvenlik hakkı herkes için temel vazgeçilmez, devredilmez temel bir hak olarak tanımlanmasına karşın, ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler fiilen sosyal güvenlik hakkının kapsamı dışındadır.

Haftada otuz saat ders veren, fiilen çalıştığı saatler üzerinden sosyal güvenlik primleri yatırılan ders ücreti karşılığı çalışan bir öğretmenin emekli olması için gerekli prim gün sayısını doldurması olanaksızdır. Bu durumda ya emekli olma hakkından vazgeçecekler ya da on beş gün adlarına prim yatacak diğer on beş günü ise kendi ceplerinden isteğe bağlı sigorta kapsamında kendileri ödeyerek emekli olacaklardır. Bu durumda aldıkları ders ücreti sigorta primlerini karşılamaya dahi yetmeyecektir.

Öğretmenlik gerçekten de yasada belirtilmiş olduğu gibi bir ihtisas mesleğidir. Ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler de mesleklerini, öğrencilerini, yaptıkları işi seven, emek veren öğretmenlerdir. Sohbet odasına katılan bir öğretmenimiz çalıştığı ilçede en başarılı öğretmenlerden birisi olarak kabul edildiğini, mesleğini severek yaptığını vurgulama gereği duymuştur.

Hiç kimsenin ders ücreti karşılığı çalışan öğretmene işine geliyorsa çalışırsın gelmiyorsa çalışmazsın deme hakkı yoktur. Herkesin yeteneklerine uygun bir işte, kendisi ve ailesiyle birlikte, insan onuruna yakışır bir yaşam sürmesine yetecek gelirle çalışması temel bir insan hakkıdır. Öğretmenlere bir yandan “Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum” diye övgüler düzüp diğer yandan bir grup öğretmeni güvencesizliğin dibinde bırakmak hukuken de ahlaken de kabul edilecek bir durum değildir.

Güvencesizlik bulaşıcıdır. Bugün ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler, yarın doktorlar, bir diğer gün kendisini güvencede hisseden herkes haline gelecektir. Ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenler dahil kamuda yürütülen güvencesiz istihdama dur demek bu nedenle en başta güvenceli çalışanların görev ve sorumluğudur. Yarın bir kadrolu öğretmenin maliyeti ile dört ders karşılığı çalışan öğretmen çalıştırırım diyen bir anlayışın öğretmen istihdamına egemen anlayış haline gelmeyeceğinin kimse garantisini veremez.

02 Ağustos 2023, Adaletin İş Yüzü, Evrensel Gazetesi